کد مطلب:99169 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:245
وی دارای تالیفات بسیار است از جمله: 1- خصائص الائمه 2- مجازات الاثار النبویه 3- مجازات القرآن 4- الرسائل 5- نهج البلاغه و... از میان آثار سیدرضی نهج البلاغه مشهورترین و ماندگارترین آنها است كه آن را در سال 400 ق یعنی شش سال پیش از وفات خود تالیف كرد. نهج البلاغه متشكل از خطبه ها، نامه ها و كلمات قصار امیرالمومنین علیه السلام است. سیدرضی در مقدمه نهج البلاغه نوشته است: و اما كلامه فهو من البحر الذی لا یساجل و الجم الذی لا یحافل واردت ان یسوغ لی التمثل فی الافتخار به علیه السلام بقول الفرزدق: اولئك آبائی فجئنی بمثلهم و رایت كلامه علیه السلام یدور علی اقطاب ثلاثه: اولها الخطب و الاوامرو [صفحه 150] ثانیها الكتب و الرسائل و ثالثها الحكم و المواعظ فاجمعت بتوفیق الله تعالی علی الابتداء باختیار محاسن الخطب ثم محاسن الكتب ثم محاسن الحكم و الادب.[1]. نهج البلاغه در میان عالمان شیعی و اهل سنت جایگاهی ویژه دارد و اعجاب همگان را برانگیخته است. ابن ابی الحدید در مقدمه شرحش بر نهج البلاغه نوشته است: امام علی پیشوا و سرور سخنوران و پیشتاز رسا سخن گویان است. كلام او را به حق، فروتر از كلام خالق و فراتر از كلام مخلوق دانسته اند ارزش سخنان او را همین بس، كه گویندگان، آیین سخنوری و نویسندگان، اسلوب نویسندگی را همه از او آموخته اند.[2]. شیخ محمد عبده مفتی اسبق مصر در مقدمه شرح خویش می نویسد: و بعد فقد اوفی لی حكم القدر بالاطلاع علی كتاب نهج البلاغه مصادفه بلا تعمل اصبته علی تغیر حال و تبلبل بال و تزاحم اشغال و عطله من اعمال فحسبته تسلیه و حیله للتخلیه فتصفحت بعض صفحاته و تاملت جملات من عباراته من مواضع مختلفات و موضوعات متفرقات فكان یخیل الی فی كل مقام ان حروبا شبت و غارات شنت و ان للباغه دوله و للفصاحه صوله... بل كنت كلما انتقلت من موضع الی موضع احس بتغیر المشاهد و تحول المعاهد فتاره كنت اجدنی فی عالم یغمره من المعانی ارواح عالیه فی حلل من العبارات الزاهیه تطوف علی النفوس الزاكیه... و احیانا كنت اشهد ان عقلا نورانیا لا یشبه خلقا جسدانیا فصل عن الموكب الالهی و اتصل بالروح الانسانی... و آنات كانی اسمع خطیب الحكمه ینادی باعلیاء الكلمه و اولیاء امر الامه یعرفه مواقع الصواب و یبصرهم مواضع الارتیاب و [صفحه 151] یحذرهم مزالق الاضطراب و یرشدهم الی دقاق السیاسه و یهدیهم طرق الكیاسه... و لیس فی وسعی ان اصف هذا الكتاب بازید مما دل علیه اسمه و لا ان آتی بشی ء فی بیان مزیته فوق ما اتی به صاحب الاختیار.[3]. اینك سوال اینست كه چه چیزی نهج البلاغه را پرجاذبه ساخته و آن را مورد توجه همگان قرار داده است. بسیاری بر شیوایی و بلاغت نهج البلاغه تاكید كرده اند چنان كه در سخنان ابن ابی الحدید و شیخ محمد عبده نیز دیدیم. شهید مطهری دو علت و سبب ذكر می كند: كلمات امیرالمومنین علیه السلام از قدیم ترین ایام با دو امتیاز همراه بوده است و با این دو امتیاز شناخته می شده است: یكی فصاحت و بلاغت و دیگر چند جانبه بودن و به اصطلاح امروز، چند بعدی بودن. هر یك از این دو امتیاز به تنهایی كافی است كه به كلمات علی علیه السلام، ارزش فراوان بدهد، ولی توام شدن این دو با یكدیگر یعنی اینكه سخنی در مسیرها و میدان های مختلف و احیانا متضاد رفته و در عین حال كمال فصاحت و بلاغت خود را در همه آنها حفظ كرده باشد، سخن علی علیه السلام را قریب به حد اعجاز قرار داده است و به همین جهت سخن علی در حد وسط كلام مخلوق و كلام خالق قرار گرفته است و درباره اش گفته اند: فوق كلام المخلوق و دون كلام الخالق.[4]. ولی به نظر می رسد علل متعددی دست به دست هم داده و نهج البلاغه را جاودانه و ماندگار، پرجاذبه و دلنشین ساخته است. 1- شخصیت برجسته و والای امیرالمومنین علیه السلام، مهمترین سبب در این امر است. جامعیت وی در خصال و صفات كه در كلامش نیز تجلی یافته، نقش ویژه ای داشته است. 2- فصاحت و بلاغت كلمات امام علی علیه السلام كه به اعتراف ادیبان و سخنوران و [صفحه 152] سخنرانان پس از قرآن جای گرفته است. عبدالحمید بن یحیی عامری (م 132 ق) گفته است: هفتاد خطبه از خطبه های اصلع (امام علی علیه السلام) را از بر كردم و این خطبه ها چون چشمه ای همچنان پی درپی در ذهن من می جوشید.[5]. 3- تنوع مفاهیم و جامعیت كلمات، به گونه ای كه احساس نمی شود با یك كتاب سیاسی، اخلاقی، عقیدتی، یا تاریخ روبرو هستیم، بلكه همه این عرصه ها را امیرالمومنین با سخنانش در نور دیده و از اعماق و ژرفای هر كدام گوهرهائی گرانبها به خواننده ارمغان می دهد. 4- نهج البلاغه نشان دهنده یك دوره ی كوتاه حكومت مردی الهی است كه با بحرانهای داخلی و طیف های گوناگون اجتماعی، از قاسطین، مارقین و ناكثین روبرو بود و سرافراز از ادای رسالت زمامداری بیرون آمد. 5- نهج البلاغه گویای تاریخ تطورات سیاسی جامعه پس از جاهلیت به ویژه پس از رحلت رسول خدا است. 6- این كتاب نشان دهنده روحیه های گوناگون مردمان و به تعبیر دیگر حاوی نوعی روانشناسی اجتماعی است. 7- این كتاب در هر عرصه ای كه وارد شده اوج و قله های آن را نشان می دهد: در ترسیم زندگی مردان خدا و پارسایان، خطبه همام و قاصعه را دارد. در زمامداری و آئین كشورداری، عهدنامه مالك اشتر را دارد. در وصایای زندگی و سلوك اجتماعی و فردی، نامه به امام حسین علیه السلام را دارد. در معرفی خداوند و عجائب خلقت، خطبه اول را داراست. در حوادث تلخ پس از پیامبر و رنج های اهل بیت پیامبر، خطبه ی شقشقیه را دارد. در معرفی قرآن كتاب الهی، خطبه یكصد و هفتاد و شش را دارد. [صفحه 153]
سیدرضی از شخصیت های برجسته شیعی در قرن چهارم است، وی در سال 359 ق در بغداد به دنیا آمد و در 406 ق از دنیا رفت.
اذا جمعتنا یا جریر المجامع
صفحه 150، 151، 152، 153.